Η επαφή με μία ή και παραπάνω ξένες γλώσσες δίνει σημαντικό πλεονέκτημα στα παιδιά, καθώς ενισχύει τις γνωστικές τους λειτουργίες και τα εφοδιάζει με σημαντικές μαθησιακές δεξιότητες. Ένα από τα πιο συχνά ερωτήματα που απασχολούν τους γονείς είναι: «Ποια άραγε είναι η κατάλληλη ηλικία για να ξεκινήσει το παιδί μας την ξένη γλώσσα;». Οι επιστήμονες, οι παιδαγωγοί και οι γλωσσολόγοι συγκλίνουν στην άποψη πως όσο νωρίτερα, τόσο το καλύτερο, μιας και τα οφέλη από την όλη διαδικασία είναι πολλαπλασιαστικά. Ωστόσο, υπάρχουν μερικοί σημαντικοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη προτού ένα παιδί ξεκινήσει το ταξίδι του στην ξένη γλώσσα. Για να δημιουργηθούν οι κατάλληλες μαθησιακές συνθήκες, είναι σημαντικό να επιλεχθεί το σωστό μαθησιακό περιβάλλον, που θα αξιοποιεί όλες τις σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις σε συνδυασμό πάντα και με την ανάπτυξη των ήπιων δεξιοτήτων (soft skills).
Στο παρακάτω άρθρο, θα εξετάσουμε: ποια η ιδανικότερη ηλικία για την πρώτη επαφή με την ξένη γλώσσα; ποια ακριβώς τα πλεονεκτήματα της εκμάθησης ξένων γλωσσών στην προσχολική ηλικία; με ποια κριτήρια θα επιλέξουμε για το παιδί μας το καταλληλότερο πρόγραμμα σπουδών;
Κάλλιο…. νωρίς, παρά αργότερα!
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η καλύτερη ηλικία για να ξεκινήσει ένα παιδί μία ξένη γλώσσα είναι η προσχολική, δηλαδή μεταξύ 3 και 7 ετών. Σε αυτήν την περίοδο, ο εγκέφαλος βρίσκεται σε ραγδαία ανάπτυξη δημιουργώντας συνεχώς νέες νευρικές συνδέσεις γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα υψηλή την ικανότητα απορρόφησης πληροφοριών. Τα παιδιά στο στάδιο της προσχολικής ηλικίας έχουν αυξημένη ευαισθησία στους ήχους και τα γλωσσικά ακούσματα, είναι πιο δεκτικά στις βιωματικές προσεγγίσεις (μέσα από το τραγούδι και το παιχνίδι) και πιο ανοιχτά στην εξερεύνηση και την αλληλεπίδραση. Όλα τα παραπάνω, τους επιτρέπουν να μαθαίνουν τη γλώσσα ευκολότερα, να συγκρατούν ιδέες και έννοιες με ουσιαστικότερο τρόπο, και να εξοικειώνονται ταχύτερα με την προφορά και το ρυθμό.
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην πως και ένα παιδί μεγαλύτερης ηλικίας δεν μπορεί να μάθει εξίσου καλά μία ξένη γλώσσα. Απλώς, το μεγαλύτερο παιδί θα χρειαστεί να καταβάλλει περισσότερη προσπάθεια. Η εκμάθηση μιας δεύτερης γλώσσας στα πρώτα χρόνια της ζωής γίνεται με φυσικό τρόπο και χωρίς πίεση καθώς στη νηπιακή ηλικία το παιδί διαθέτει μια έμφυτη ικανότητα για γλωσσικούς συνδυασμούς. Έρευνες δείχνουν ότι η αλληλεπίδραση με μία ξένη γλώσσα πριν την ηλικία των 7 ετών μπορεί να δημιουργήσει πιο ισχυρές γλωσσικές συνδέσεις στον εγκέφαλο, οι οποίες διατηρούνται και στην ενήλικη ζωή.
Τα οφέλη της πρώιμης επαφής με την ξένη γλώσσα
Η προσθήκη της ξένης γλώσσας στο γενικότερο πλαίσιο της προσχολικής αγωγής δεν συμβάλλει απλά στην απόκτηση ενός επιπλέον «ακαδημαϊκού» προσόντος αλλά και στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού σε γνωστικό, συναισθηματικό και κοινωνικό-κινητικό επίπεδο. Μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν ακούγοντας και χρησιμοποιώντας δύο [την μητρική και μια δεύτερη] ή και περισσότερες γλώσσες, έχουν αυξημένη ικανότητα συγκέντρωσης, καλύτερη μνήμη, πιο ανεπτυγμένη αντίληψη και μεγαλύτερη ευελιξία στη σκέψη.
Επιπρόσθετα, η πολυγλωσσία βελτιώνει τις δεξιότητες επικοινωνίας, ενισχύει την αυτοπεποίθηση και διευρύνει τους πολιτισμικούς ορίζοντες. Τα παιδιά που εκτίθενται σε διαφορετικές γλώσσες από μικρή ηλικία μαθαίνουν να επικοινωνούν ουσιαστικότερα και να κατανοούν βαθύτερα τον άλλον, να σέβονται και να εκτιμούν τη διαφορετικότητα, καλλιεργώντας παράλληλα σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες.
Δεδομένης της μικρή ηλικίας, όμως, αυτή η πρώτη επαφή με τη ξένη γλώσσα δεν πρέπει να γίνεται μέσα από το «κλασικό» και καθαρά «ακαδημαϊκό» μοντέλο διδασκαλίας, αλλά μέσα από ευχάριστες δραστηριότητες, όπως είναι το παιχνίδι, τα τραγούδια και η μουσικοκινητική αγωγή. Οι εναλλακτικοί τρόποι μάθησης δημιουργούν ενθουσιασμό στα παιδιά και εξασφαλίζουν εμπέδωση της γνώσης και ολόπλευρη ανάπτυξη, χωρίς την πίεση που πολλές φορές συνεπάγεται το «μάθημα» με την κλασσική έννοια του όρου.
Εχθρός του καλού είναι το καλύτερο…
Δεν αρκεί απλά να «εκθέσουμε» το παιδί μας από μικρό στην ξένη γλώσσα. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε και με ποια κριτήρια θα επιλέξουμε το κατάλληλο μαθησιακό περιβάλλον, εκείνο που θα διασφαλίσει ότι θα γίνει «σωστή δουλειά».
Για τη σωστή επιλογή ενός προγράμματος σπουδών πρέπει να λάβουμε υπόψη διάφορους παράγοντες, με πρώτο και κύριο το εν λόγω πρόγραμμα να υλοποιείται σε ένα οργανωμένο πλαίσιο που να διαθέτει κατάλληλα εκπαιδευτικά μέσα και εξειδικευμένους καθηγητές. Συνήθως όλα αυτά τα στοιχεία μπορούμε να τα εντοπίσουμε στην τάξη ενός Κέντρου Ξένων Γλωσσών. Εξ ορισμού, το μαθησιακό περιβάλλον που διαμορφώνεται σε μια «τάξη» καλλιεργεί την ενεργό χρήση της γλώσσας και την κοινωνικοποίηση, ενώ παράλληλα βοηθά και στην ταχύτερη επίτευξη των μαθησιακών στόχων.
Εξίσου σημαντική παράμετρος είναι το πρόγραμμα σπουδών να ενσωματώνει διαδραστικές / δημιουργικές δραστηριότητες όπου, μέσω της τέχνης και της μουσικής, θα ενθαρρύνουν τη συμμετοχή και την αλληλεπίδραση. Προγράμματα σπουδών που βασίζονται σε τραγούδια, εξιστορήσεις, παιχνίδια ρόλων, αλλά και σε εκπαιδευτικά διασκεδαστικά παιχνίδια θα πρέπει να άρουν τις όποιες επιφυλάξεις μας και να μας προδιαθέτουν θετικά.
Βασικό ρόλο βέβαια παίζουν και οι ικανότητες, το «μαθησιακό» προφίλ και τα ενδιαφέροντα του κάθε παιδιού. Στην τελική μας απόφαση χρειάζεται να συμπεριλάβουμε και αυτούς τους παράγοντες στην «εξίσωση» και να εξετάζουμε κατά πόσο αυτός που «υλοποιεί» το εκπαιδευτικό πρόγραμμα το προσαρμόζει και ανάλογα στις απαιτούμενες εκπαιδευτικές ανάγκες.
Καθοριστική, τέλος, είναι και η υποστήριξη του οικογενειακού περιβάλλοντος καθώς οι γονείς μπορούν να ενισχύσουν την προσπάθεια του παιδιού τους μέσα από πολύ απλές και διασκεδαστικές, καθημερινές δραστηριότητες, όπως είναι επί παραδείγματι η ανάγνωση παραμυθιών ή το άκουσμα παιδικών τραγουδιών στη «ξένη» γλώσσα.
Συνοψίζοντας, το ερώτημα δεν είναι αν πρέπει τα παιδιά να ξεκινούν τη ξένη γλώσσα σε μικρή ή σε μεγαλύτερη ηλικία. Πρόκειται για ένα αποπροσανατολιστικό δίλημμα, χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο. Το πιο σημαντικό για το παιδί είναι να νιώθει άνετα και χαρούμενο με την εκπαιδευτική διαδικασία, γεγονός που θα συμβάλλει στην ενεργό συμμετοχή του αλλά και στην μετέπειτα εξέλιξη του. Είναι μεγάλο λάθος να υποχρεώνουμε τα παιδιά μας σε έναν «αγώνα δρόμου» για την κατάκτηση γνώσεων, στερώντας τους ουσιαστικά μια συναρπαστική, βιωματική εμπειρία που και θα τα ενδυναμώσει και θα τα ολοκληρώσει ως ανθρώπους.
